گردشگری سلامت، راهکار ارزشمند گردشگری برای سلامتی
گردشگری سلامت یا توریسم درمانی، عبارت جدیدی نیست که برای ما ناشناخته باشد. مسلما همه ما برای یکبار هم که شده در طول زندگیمان، گردشگر سلامتی بوده‌ایم. آب‌گرم رامسر، محلات و سرعین از اصلی‌ترین مقاصد آب‌درمانی کشور هستند که گردشگران سلامت با استقبال بی‌نظیر، تندرستی‌شان را از این چشمه‌های جوشان طلب می‌کنند. آن زمانی که بیماران از روستا‌ها و شهرهای کوچک‌تر برای امور درمانی‌شان راهی شهرهای بزرگ کشور می‌شوند هم شاهد گردشگری سلامت هستیم.
با تمام این‌ها هم اگر تا به حال این عبارت را نشنیده باشیم، باز هم دقت در دامنه کلمات سازنده این عبارت، از رسالتش خبر می‌دهد. کافی است دو کلمه این عبارت را از هو سوا کنیم، معنای هر کدام را در کنار دیگری ببینیم و دامنه مشترک هر دو کلمه «گردشگری» و «سلامت» را با هم ترکیب کنیم.
برای روشن شدن همه ابعاد این حوزه از گردشگری، در این مطلب از مجله آوا بلیط قصد داریم درباره تاریخچه توریسم سلامت، ظرفیت این بازار، آینده رو به رشد آن، پتانسیل ارزآوری و مسیر عملی پذیرش گردشگر سلامت صحبت کنیم.
گردشگری سلامت به چه معناست؟
به طور کلی صنعت گردشگری پس از صنعت نفت و خودروسازی، سومین صنعت پردرآمد دنیا به حساب می‌آید. گردشگری از سال‌های گذشته تا امروز شاخه‌های تخصصی داشته و افراد با اهدافی مثل سیاحت، سلامت، مذهب، فرهنگ، ورزش و…. سفر می‌کردند و می‌کنند.
به ساده‌ترین زبان ممکن، گردشگری سلامت یا توریسم سلامت زمانی اتفاق می‌افتد که شخصی بخواهد از خدمات پزشکی در کشور یا شهری دیگر استفاده کند. این اقدام می‌تواند به دو دلیل انجام شود:
- در محل اقامت خودش به خدمات پزشکی مناسب دسترسی ندارد.
- در شهر یا کشور مقصد، هزینه بهداشت و درمان پایین‌تر از محل زندگی خودش محاسبه می‌شود.
گردشگری سلامت به سفری اطلاق می‌شود که در مکانی دور از محل زندگی فرد (با فاصله زمانی بیش از 24 ساعت) اتفاق بیفتد. از رایج‌ترین و محبوب‌ترین خدمات در این حوزه می‌توانیم به جراحی‌های زیبایی، جراحی چشم و قلب، بیماری‌های مرتبط با سرطان، دندان‌پزشکی، درمان ناباروری، پیوند عضو و آب درمانی اشاره کنیم.
در یک دسته‌‌بندی کلی، این گردشگری به سه دسته زیر تقسیم می‌شود:
- گردشگری پزشکی (Medical Tourism)
- گردشگری طبیعت‌درمانی (Curative Tourism)
- گردشگری تندرستی (Wellness Tourism)
گردشگری پزشکی (Medical Tourism)
رایج‌ترین و در عین حال حساس‌ترین زیرشاخه گردشگری سلامت مربوط به حوزه گردشگری پزشکی است. این سفرها معمولا به قصد درمان بیماری، عمل جراحی یا کنترل سلامت بیمار در کلینیک‌ها، مراکز درمانی و بیمارستان‌ها صورت می‌گیرد. عمده سفرهای گردشگری پزشکی به مقصد کشورهایی است که از خدمات و امکانات مجهز پزشکی برخوردارند و هزینه‌های درمانی با قیمت مناسبی تمام می‌شود.
گردشگری طبیعت‌درمانی (Curative Tourism)
اصطلاح گردشگری طبیعت‌درمانی به معنای مراجعه به مراکز دارای منابع و خدمات درمانی طبیعی، تحت نظارت پزشک است. این خدمات طبیعی مثل چشمه‌های آب گرم، آفتاب درخشان، لجن‌درمانی، دریاچه نمک، ماساژ طبی، حمام گیاهی، محیط زیست زیبا و پاک پذیرای تمام بیمارانی است که مشکل تنفسی، پوستی، روماتولوژی و… دارند و می‌خواهند از طبیعت برای درمان کمک بگیرند.
گردشگری تندرستی (Wellness Tourism)
این دسته از گردشگرها با هدف تجدید قوا و تقویت آرامش روحی بدون آنکه پزشکی بر این روند نظارت کند به سفر می‌روند. به طور معمول گردشگران تندرستی به بیماری جسمی خاصی دچار نیستند و بیشتر به قصد دوری از شلوغی‌های شهر به فکر مسافرت به نقاط آرام می‌افتند.
ایران در زمینه جاذبه‌های گردشگری تندرستی به نسبت غنی و ثروتمند است. اقامت در هتل‌ها و ویلاهای جنگلی، کویری، ساحلی و کوهستانی و مناظر طبیعی و نقاط بکرش، بدون شک تاثیر قابل‌توجهی بر آرامش مسافران گردشگری سلامت می‌گذارد.
اهمیت گردشگری سلامت
حالا سوال اساسی اینجاست که چرا باید به ابعاد گردشگری سلامت توجه کنیم، آن را بشناسیم و دیگران را از اهمیتش آگاه کنیم. دو دلیل عمده وجود دارد:
- اول از همه ارزش این نوع از گردشگری آنجا مشخص می‌شود که امکانی فراهم می‌آورد تا همه انسان‌ها فارغ از محل زندگی و نژاد‌شان بتوانند به خدمات پزشکی دسترسی داشته باشند. اینکه راهنمایی وجود داشته باشد تا در حفظ مهم‌ترین دارایی زندگی‌شان یعنی سلامتی کمکشان کند، ارزشمند و قابل احترام است.
- دومین اهمیت گردشگری سلامت در درآمدزایی و ارزآوری برای کشور مقصدی است که خدمات پزشکی به گردشگران ارائه می‌کند.
هرچقدر کشوری در توسعه دانش و توان پزشکی‌اش قدرتمندتر شود، بیشتر می‌توان به رونق گردشگری سلامت در آن کشور امید داشت. اگر مردم آن کشور مهمان‌نواز و گردشگرپذیر هم باشند و گردشگری را بشناسند، به طور قطع می‌توان روی آن کشور برای توسعه گردشگری سلامت و ارزآوری حساب کرد.
از فاکتورهای مهم دیگر در رونق گردشگری سلامت این است که کشور مقصد از جنبه‌های دیگر گردشگری هم حرفی برای گفتن داشته باشد. امکانات سیاحتی، آب و هوای خوب، زیرساخت‌های مناسب (مثل اینترنت پرسرعت)، هتل‌های راحت و حمل‌ونقل پیشرفته از عواملی است که روی تصمیم گردشگران سلامت تاثیر ویژه می‌گذارد.
تاریخچه گردشگری سلامت از گذشته تاکنون
عمر گردشگری سلامت برمی‌گردد به دوران ابهت یونان و روم باستان. علم پزشکی یونانی‌ها نسبت به دیگر کشورها پیشرفته‌تر بود و مردم آن دوران اعتقاد داشتند که این منطقه پناهگاه خداوند شفاست. کشورهای اروپایی هم در قرن 18 میلادی چشمه‌های آب گرم را منبع شفای بیماری‌هایی مثل اختلالات کبد، نقرس و برونشیت می‌دانستند.
یکی از کشورهایی که در زمینه جذب بیماران گردشگری سلامت فعالیت چشم‌گیری داشت، کشور کاستاریکا واقع در آمریکای مرکزی بود. در دهه 80 الی 90 میلادی تعداد بسیاری از گردشگران خارجی برای عمل‌های زیبایی، دندان‌پزشکی و دیگر خدمات به کشور کاستاریکا سفر می‌کردند. آنطور که گفته می‌شود، در دهه گذشته بین 20000 تا 25000 گردشگر سلامت به کاستاریکا سفر کردند.
وضعیت گردشگری سلامت در ایران
ایران یکی از پیشرفته‌ترین کشورهای منطقه خاورمیانه در علم پزشکی است. در سال 1382 برای اولین بار صنعت گردشگری سلامت در گردشگری ایران به رسمیت شناخته شد و این اتفاق مورد توجه وزارت بهداشت قرار گرفت.
مشکلات و وضعیت فعلی کشورهای همسایه مثل عراق و افغانستان و همچنین قیمت پایین خدمات پزشکی در ایران نسبت به کشورهای دیگر، همگی دست به دست هم داده‌اند تا ایران به قطب گردشگری سلامت در منطقه تبدیل شود و ظرفیت رشد بالایی در جذب گردشگر سلامت داشته باشد.
کافی است به بیمارستان‌های اصلی کشور در شهرهای تهران، مشهد، قم، یزد، تبریز و شیراز سر بزنید تا ببینید چه تعداد بیمار از کشورهای همسایه مثل عراق، پاکستان، افغانستان و جمهوری آذربایجان به ایران می‌آیند تا عمل‌های جراحی ساده تا پیچیده را انجام دهند یا پزشکی ویزیتشان کند.
گردشگران سلامت چرا ایران را انتخاب می‌کنند؟
دلایل انتخاب ایران توسط گردشگران سلامت در کشورهای همسایه را می‌توانیم به موارد زیر نسبت دهیم:
- جراحان مجرب و متخصص
- امکانات و خدمات پزشکی مدرن
- پایین بودن قیمت‌های جراحی و خدمات زیبایی
- پایین بودن هزینه اقامت در ایران
- طب سنتی ایران و مراکز طبیعت‌درمانی و منابع آب‌درمانی، چشمه‌های آب گرم، چشمه‌های معدنی و لجن طبی
- جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی
- آسان بودن مراحل اخذ ویزا
همه این دلایل به تنهایی می‌توانند انگیزه سفر گردشگری را بسازند که به قصد درمان و سلامت عزم سفر به ایران را می‌کند.
رقبای ایران در گردشگری سلامت
ترکیه و امارات متحده عربی از اصلی‌ترین رقبای ایران در منطقه برای جذب گردشگر سلامت به شمار می‌روند؛ کشورهایی که به طور کلی از پرطرفدارترین مقاصد گردشگری میان کشورهای منطقه هم هستند و وضعیت زیرساخت‌ها هم در این کشورها مطلوب است. همین ویژگی بستر لازم را برای پذیرش گردشگر سلامت در آن‌ها چندبرابر کرده است. همچنین جاذبه‌های گردشگری پرطرفدارشان هم بازوی قدرتمندی است برای آنکه گردشگران سلامت به استفاده از خدمات پزشکی در این کشورها ترغیب شوند.
از طرفی قیمت خدمات درمانی در ایران به مراتب پایین‌تر محاسبه می‌شود، توان پزشکی، توان پرستاری و تنوع در انتخاب هم در ایران بالاتر است و همین مسئله رقابت را میان ایران، امارات و ترکیه سنگین‌تر می‌کند.
به تازگی هند و تایلند هم به جرگه کشورهای مقصد گردشگری سلامت پیوسته‌اند و این رقابت را روزبه‌ورز سخت‌تر و پیچیده‌تر می‌کنند.
همه فرآیند‌های گردشگری سلامت به زبان ساده
تا اینجای کار که بیشتر با گردشگری سلامت آشنا شده‌اید، ممکن است برایتان این سوال ایجاد شده باشد که چگونه گردشگران سلامت راهشان را به کشور مقصد باز می‌کنند و بدون دانستن زبان یا اطلاعات خاصی، می‌روند که مورد درمان قرار بگیرند.
کلید در دست شرکت‌های تسهیلگری است که واسطه‌ای هستند برای ورود گردشگران خارجی و از قبل امکانات لازم را برای این سفر درمانی فراهم کرده‌اند.
معمولا تمام مراحل گردشگری سلامت در 6 مرحله خلاصه می‌شود:
- داستان از آنجایی آغاز می‌شود که شخص در کشور مبدا، پرونده پزشکی‌اش را تکمیل می‌کند و پزشک پرونده درخواستی برای ادامه درمان در کشوری دیگر را ضمیمه پرونده پزشکی می‌کند.
- بیمار به یکی از شرکت‌های تسهیلگر مراجعه می‌کند و پرونده پزشکی‌اش را در اختیار آنان قرار می‌دهد تا هم مشاوره پزشکی بدهند، هم کشور و شهر مقصد را پیشنهاد دهند و هزینه درمان و برنامه‌ریزی اقامت در کشور مقصد را برایش ارزیابی کنند.
- پس از توافق، فرد آماده سفر به کشور مقصد می‌شود. شرکت تسهیلگر در تمام مراحل سفر بیمار را همراهی می‌کند و تقریبا تمام کارهای سفر، از اخذ ویزای درمانی، خرید بلیط و رزرو هتل گرفته تا فرایند پذیرش و استقرار در بیمارستان را برایش انجام می‌دهد.
- فرد پس از ورود و اقامت در کشور مقصد به بیمارستان راهنمایی می‌شود و شرکت تسهیلگر همه امور درمانی او را با بیمارستان هماهنگ و او را به خوبی راهنمایی می‌کند.
- ممکن است در برنامه‌های شرکت تسهیلگر دیده شده باشد که پس از همراهی بیمار در درمان و طی شدن مراحل نقاهت، او را به یک سفر سیاحتی یا تندرستی در کشور مقصد ببرند تا فرآیند گردشگری او هم تکمیل شود.
- پس از بازگشت بیمار به کشور خودش، باز هم در بازه‌های زمانی مناسب، وضعیت سلامت بیمار از طریق شرکت تسهیلگر پیگیری می‌شود تا بیمار از سلامت خود اطمینان حاصل کند و کوچکترین نگرانی در این خصوص نداشته باشد.
ویزای درمانی ایران برای گردشگران سلامت
وزارت امور خارجه ایران هم با توجه به تحولات اخیر در حوزه گردشگری سلامت، ویزای درمانی را هم طراحی کرده و به گردشگران سلامت خارجی، ارائه می‌کند. معمولا مدارک زیر برای اخذ ویزای درمانی ایران لازم است:
- مشخصات هویتی کامل بیمار
- آدرس و تلفن منزل بیمار
- شماره تلفن همراه بیمار
- مدت زمان اقامت در ایران
- محل اقامت در ایران
- تاریخ حضور در ایران
- محل اخذ روادید (کدام کشور یا شهر)
- مشخصات میزبان ایرانی (شخص یا هتل)
- آدرس میزبان در ایران
- تلفن میزبان در ایران
- نام و نام خانوادگی میزبان
- شغل میزبان، به این معنا که آیا میزبان شخص است یا شرکت تسهیلگر یا هتل
- نام پدر میزبان (برای میزبان‌های شخصی)
- کد ملی و تاریخ تولد کامل میزبان (در صورتی که میزبان شخص باشد)
- تصویر پاسپورت بیمار
- عکس پرسنلی بیمار
- نامه رسمی از بیمارستان پذیرنده
- نامه از پزشک معالج
- رزومه فارسی و انگلیسی
نکته بسیار مهم در ویزای درمانی آن است که وزارت خارجه تنها نامه‌هایی را می‌پذیرد که از بیمارستان‌های مورد تایید برای پذیرش گردشگر سلامت صادر شده باشد.
